از هر دویست نفر، یک نفر با دنده اضافی به نام دنده گردنی (cervical rib) متولد میشود. حدود یک نفر از هر ده فردی که دنده گردنی دارند، دچار سندرم توراسیک اوت لت (thoracic outlet syndrome) میشود.

توراسیک اوت لِت فضا یا مجرایی است که درست در بالای اولین دنده و در پشت لستخوان ترقوه قرار دارد. این فضا از قاعده گردن شروع شده و تا زیر بغل ادامه دارد. شبکه عصبی بازویی یا براکیال پلکسوس (brachial plexus) (گروهی از عصبها هستند که از گردن به بازو میروند) و سیاهرگ و سرخرگ زیر ترقوه ای یا ساب کلاویان (subclavian ) از فضای توراسیک اوت لت میگذرند.

شکل- در تصویر بالا جایگاه فضای توراسیک اوت لت در بدن، در کادر مستطیلی نشان داده شده است و نمای بزرگتر و ساختارهای آن در کادر مستطیلی پایین، دیده میشود. ساختارهایی که در کادر معرفی شده اند به ترتیب از بالا به پایین عبارتند از: عضلات، عصب ها، سرخرگ، سیاهرگ. این ساختارها بین دنده گردنی و دنده قرار دارند.

 

 

آناتومی دنده ها چگونه است؟ 

دنده ها، استخوانهای قوس داری هستند که از قلب و ریه محافظت می نمایند. ما دوازده جفت دنده داریم. به مجموع دنده ها، قفسه سینه گفته میشود.

در پشت قفسه سینه، سر هر دنده با یکی از مهره های توراسیک (بخشی از ستون فقرات که در ناحیه سینه قرار دارد) متصل است. مهره های توراسیک یا سینه ای کمر، دوازده عدد هستند. مهره های گردنی یا سرویکال، به مهره هایی گفته میشود که در ناحیه گردن قرار دارند و هفت عدد هستند.

در هفت جفت دنده اول، سر دیگر هر دنده به غضروفی به نام غضروف کاستال یا لبه ای قرار دارد. عضروف کاستال هر دنده را به استخوان جناغ متصل میکند. سه جفت بعدی دنده ها، به واسطه غضروف کاستال به دنده بالایی خود وصل میشوند. دو جفت آخر دنده ها اغلب دنده های آزاد خوانده میشوند، چرا که فقط به مهره های کمر وصل هستند و در جلو اتصال ندارند.

شکل- در تصویر بالا، استخوان بالایی دنده گردنی (دنده اضافه در بالای دندان اول) و استخوان پایینی، اولین دنده است.

 

دنده گردنی چیست؟ 

از هر دویست نفر، یک نفر با دنده اضافه ای به نام دنده گردنی متولد میشود. بنابراین این وضعیت مادرزادی است. در کمر، این دنده به مهره گردنی هفتم متصل میشود و در جلو، در برخی افراد این دنده آزاد است و هیچ اتصالی ندارد اما در برخی دیگر ممکن است به واسطه نوار بافتی سفت فیبری، به دنده اول وصل شده باشد. در برخی دیگر هم ممکن است با دندان اول اتصال مفصل مانند داشته باشد. دنده گردنی ممکن است فقط در سمت راست باشد و یا در سمت چپ و یا در هر دو طرف دیده شود

شکل- در تصویر بالا استخوان دنده اضافی یا دنده گردنی در بالای دنده اول نشان داده شده است.

 

سندرم توراسیک اوت لت چیست؟ 

سندرم توراسیک اوت لت به وضعیتی گفته میشود که در آن یک یا چند ساختار گفته شده که در این فضای سینه قرار دارند، تحت فشار قرار میگیرند. گاهی اوقات دندان گردنی چنین فشاری ایجاد مینماید. این وضعیت باعث درد و سوزن سوزن شدن بازو در سمتی که تحت فشار قرار دارد، میشود.

معمولا این سندرم تنها در یک طرف بدن ایجاد میشود اما در موارد نادر ممکن است در هر دو طرف بدن اتفاق بیفتد. عوامل مختلفی میتوانند باعث تحت فشار قرار گرفتن رگهای خونی یا عصبهای توراسیک اوت لت شوند که یکی از آنها دنده گردنی است.

درمان سندرم توراسیک اوت لت شامل مسکن، فیزیوتراپی و گاهی اوقات عمل جراحی برای برداشتن فشار می باشد.

 

چه عواملی منجر به سندرم توراسیک اوت لت میشود؟ 

سندرم توراسیک اوت لت ناشی از تحت فشار قرار گرفتن عصبها یا رگهای خونی این ناحیه است. عواملی که میتوانند منجر به این اتفاق شوند عبارتند از:

  • دنده گردنی
  • سایر عوامل مادرزادی مانند وجود یک دسته بافت اضافی به نام فیبروز باند فیبروز در ناحیه توراسیک اوت لت، وجود عضله اضافی در این ناحیه و بزرگی یا کشیدگی یکی از مهره های گردن
  • تصادف و حوادث ناحیه گردن
  • مشاغل یا ورزشهایی که در آنها حرکات تکراری بازو دائما انجام میشود
  • حالت بد بدن در حین کار
  • بزرگی سینه ها در زنان
  • مشکلات سرخرگ و سیاهرگ

 

علائم و نشانه های سندرم توراسیک اوت لت چیست؟ 

علائم این وضعیت بستگی به این دارد که جه چیزی در این ناحیه از سینه تحت فشار قرار گرفته است. در بیشتر موارد عصبهای شبکه بازویی تحت فشار هستند از این رو علائم بیشتر به دستگاه عصبی مربوط میشود. با این حال گاهی اوقات عصبها و رگهای خونی هر دو همزمان تحت فشار قرار دارند. در نتیجه مخلوطی از علائم تجربه میشود. علائم معمولا در یک طرف بدن ایجاد میشود اما در موارد نادر، ممکن است در هر دو طرف بدن دیده شود.

 

الف- علائم ناشی از تحت فشار قرار گرفتن عصب 

علائم بسته به این که کدام عصب شبکه بازویی تحت فشار قرار گرفته، متفاوت است. در اکثریت موارد، درد و سوزن سوزن شدن بازو و کف دست تجربه میشود. ممکن است این علائم را مشخصا در سمت داخلی بازو و انگشت حلقه و انگشت کوچک دست، حس کنید. سوزن سوزن شدن معمولا شبها بدتر میشود و گاهی اوقات، باعث میشود از خواب بیدار شوید.

اگر عصب دیگری در شبکه بازویی تحت فشار قرار گرفته باشد، ممکن است درد گردن، گوش، بالای کمر، بالای سینه و بخش بیرونی بازو در همان سمت را تجربه کنید. برخی افراد سردرد نیز میگیرند.

دستی که تحت تاثیر این مشکل قرار گرفته است ممکن است ضعف داشته باشد. همچنین ممکن است حس کنید پنجه این دست خیلی سرد است به خصوص در زمستان.

 

ب- علائم ناشی از تحت فشار قرار گرفتن یا انسداد رگهای خونی 

در موارد نادر هنگامی که سیاهرگ زیر ترقوه ای (subclavian vein) تحت فشار قرار میگیرد، بازو ورم کرده و گاهی اوقات رنگ آن به آبی متمایل میشود. ورم ممکن است منجر به سوزن سوزن شدن بازو شود.

برخی افراد ممکن است درد در بازو نیز حس کنند. علائم هر از گاهی تجربه میشود و ممکن است در مواقعی که زیاد از دست خود استفاده میکنید، حس شود.

اگر لخته خون در سیاهرگ زیر ترقوه ای تشکیل شود که باعث انسداد آن شود، این علائم دائمی شده و نیاز به درمان فوری دارد.

در موارد نادر، هنگامی که سرخرگ زیر ترقوه ای تحت فشار قرار میگیرد به این معنی است که خون به راحتی به دست نمیرسد. در نتیجه درد و سوزن سوزن شدن در این دست حس میشود. بازو یا کف دست ممکن است رنگ پریده شود و سرد باشد. علائم مربوط به تنگی یا انسداد سرخرگ همانند سیاهرگ ممکن است با استفاده زیاد از بازو، ایجاد شود.

 

تشخیص سندرم توراسیک اوت لت چگونه است؟ 

معمولا ابتدا سوالاتی در مورد علائم از شما پرسیده شده و معاینه بدنی انجام میشود. اگر پزشک به سندرم توراسیک اوت لت مشکوک باشد، از شما میخواهد بازو و شانه های خود را در وضعیت مشخصی نگه دارید یا حرکت بدهید. این کار برای این است که علائم تان شروع شود تا پزشک متوجه شود در چه مواقعی علائم دارید.

معمولا آزمایش برایتان نسخه میشود.

معمولا تشخیص سندرم توراسیک اوت لت پس از رد احتمال عوامل دیگر مسبب درد و سوزن سوزن شدن بازو، صورت میگیرد.

 

چه آزمایشهایی باید برای تشخیص سندرم توراسیک اوت لت انجام بدهم؟ 

  • عکس سینه: عکس اشعه ایکس از سینه میتواند وجود دنده گردنی را نشان دهد.
  • ام آر آی یا سی تی اسکن سینه: برای رد احتمال عوامل دیگری که ممکن است در بروز علائم شما نقش داشته باشند لازم است. مثلا آرتروز گردن ممکن است باعث شده باشد عصبهای گردن تحت فشار قرار گرفته باشند.
  • نوار عصب عضله: برای بررسی عملکرد عصبها ممکن است توصیه شود.

اگر پزشک مشکوک باشد که علائم ناشی از تنگی یا انسداد رگهای زیر ترقوه ای است، آزمایشهای دیگری برای بررسی آن تجویز میکند. در آنژیوگرافی سرخرگها بررسی میشوند و در ونوگرافی، وضعیت سیاهرگها مورد ارزیابی قرار میگیرد.

آزمایشهای مخصوصی به نام داپلر نیز برای بررسی گردش خون سرخرگها و سیاهرگها ممکن است انجام شود.

 

چه روشهایی برای درمان سندرم توراسیک اوت لت وجود دارد؟ 

روش درمان بستگی به این دارد که علت بروز علائم چیست.

الف- درمان سندرم توراسیک اوت لت ناشی از تحت فشار بودن رگهای خونی

در موارد نادر که انسداد یکی از رگهای این محدوده به دلیل تشکیل لخته اتفاق افتاده است، درمان شامل مصرف دارو برای حل شدن لخته است. داروهایی مانند وارفارین که ضد انعقاد هستند ممکن است مصرف شود اما احیرا داروهای تجزیه کننده لخته مانند اوروکیناز (urokinase ) نیز مورد استفاده قرار میگیرند. درمان با داروهای ضد انعقاد خون ممکن است مدتی ادامه پیدا کند تا از تشکیل مجدد لخته جلوگیری شود.

عمل جراحی برای برداشتن فشار از روی رگهای خونی نیز ممکن است لازم باشد. مثلا اگر دنده گردنی عامل آن باشد، ممکن است لازم باشد برداشته شود.

 

  • درمان سندرم توراسیک اوت لت ناشی از تحت فشار بودن عصب

در حال حاضر یک توافق کلی بر روی بهترین درمان این نوع سندرم توراسیک اوت لت وجود ندارد. آزمایشهای بیشتری لازم است تا مشخص شود کدام روش بهترین درمان است. اما به طور کلی هدف از درمان، برطرف شدن علائم است.

فیزیوتراپی ممکن است برای برخی افراد مفید واقع شود. در فیزیوتراپی معمولا ورزشهای کششی و حرکاتی برای بهبود حالت بدن و ورزشهایی برای افزایش قدرت و استقامت عضلات داده میشود. این ورزشها همگی میتوانند به باز شدن فضای توراسیک اوت لت و برطرف شدن فشار کمک کنند.

همچنین ممکن است لازم باشد وضعیت خود در کار یا ورزش را تغییر دهید، مثلا رشته ورزشی خود را عوض کنید یا نحوه نشستن پشت کامپیوتر را اصلاح کنید. کار درمانگر میتواند در این زمینه به شما کمک ند.

درمانهای دارویی مانند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن در رفع درد در برخی افراد موثر هستند. مسکن های قوی تر گاهی لازم است. درمانهای دیگری که ممکن است گاهی امتحان شود شامل تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس) و داروهای مسدود کننده کانال کلسیم می باشد.

در برخی موارد باید عمل جراحی انجام شود تا فشار از روی عصب برداشته شود. مثلا اگر دنده گردنی باعث این وضعیت شده است یا عضله یا باند فیبروز اضافی در گردن عامل آن است باید برداشته شود یا اگر استخوان ترقوه شکسته است و بر عصب فشار می آورد باید ترمیم شود. گاهی بهتر است عمل جراحی در مراحل اولیه این وضعیت و پیش از این که آسیبهای زیادی روی انجام شود. 

 

دورنمای سندرم توراسیک اوت لت چگونه است؟ 

در بیشتر کسانی که دچار این وضعیت هستند، درمان به خوبی پاسخ داده و علائم به مرور بهبود می یابند.

اگر انسداد رگ زود تشخیص داده شده و درمان شود، بهبودی قابل قبولی حاصل میشود. با این حال در برخی افراد درمان علائم تحت فشار قرار گرفتن عصب ممکن است سخت باشد. در برخی افراد درد و ضعف مداوم بازو و از دست دادن توانایی استفاده از آن بازو ممکن است اتفاق بیفتد. این وضعیت گاهی اوقات به قدری شدید است که بر کیفیت زندگی فرد تاثیر میگذارد.

 

دکتر بهزاد رحمانی 

لطفاًدرصورت داشتن هرگونه سوال و مشاوره با شماره همراه 09120758267 تماس حاصل نمایید و یا اط طریق واتساپ به همین شماره پیام ارسال نمایید